تاسیسات اعلام و اطفاء حریق

گردآورنده: علی علیخانی

آذر 95

 زمانی که عنصر آتش توسط بشر کشف شد تمام زندگی و دنیای او توسط این عنصر متحول گردید، آسایش و راحتی، نوع تغذیه ، صنعت و همه ی آنچه که در ارتباط با زندگی انسان است بدون وجود آتش امکان پذیر نمی شد اما این عنصر مفید و سازنده گاه خرابی ها و ویرانی های غیر قابل جبرانی را نیز به بار آورده است. زمانی که کنترل این عنصر از دست انسان خارج شود می تواند باعث نابودی دنیای او شود. معمولآ آتش سوزی های بزرگ از یک حریق بسیار کوچک شروع می شود و به تدریج آنقدر گسترش می یابد که زندگی انسان و محیط اطراف با خطرات جدی مواجه شوند که این خطرات گاه بطور مستقیم از ناحیه خود انسان بروز می کند و گاه بصورت غیره مستقیم در اثر ساخته ها ومصنوعات فکر و دست بشر تجلی می کند و گاهی هم در اثر حوادث طبیعی بر زندگی او تأثیر مخرب می گذارد.

  در حدود 75% الی 80% آتش سوزی ها قابل پیشگیری و پیش بینی اند و چنانچه اقدامات لازم صورت پذیرد به همین میزان ازخسارات سالیانه ناشی از حریق کاسته خواهد شد. در دنیای مدرن و صنعتی امروز روش های محافظت از دستاوردها و محصولات و جان انسان ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است لذا وجود سیستم هایی که حادثه را در ابتدای وقوع شناسایی کرده و عکس العمل مناسب و سریع از خود نشان دهد ضروری بنظر می رسد، سیستم های اعلام و اطفاء حریق وسیله ای مناسب جهت رسیدن به این هدف هستند حتی در زمانی که یک مکان مورد بهره برداری قرار می گیرد باز هم در محل هایی که دور یا محفوظ بوده و یا در مکان هایی که به ندرت مورد باز بینی قرار می گیرند و نیز در محل هایی که آتش می تواند پیش از کشف شدن آغاز گشته، گسترش یافته و خسارت وارد کند.

اجزا اصلی سیستم خودکار اعلام حریق عبارت است از:

1-آشکارساز

-2 آژیر (یا هر علامت هشدار دهنده دیگر) که بر اثر فرمانی که در مدار الکتریکی به وسیله ی آشکار ساز کنترل می شود به کار می افتد.

۳- بخش کنترل مرکزی

در این سامانه اعلام‌های حسگرها تجزیه و تحلیل شده و برای اعلام حریق یا در حالت ‌های مشکوک، اعلام نیاز به بازبینی انسان تصمیم گیری می‌شود. این سیستم‌ها اغلب به صفحه کلید برای ورود فرامین توسط انسان و مانیتور برای مشاهده فرامین مجهز هستند. این سیستم ‌ها امروزه به رایانه متصل شده و از طریق نرم ‌افزار مخصوص خود، برنامه را دریافت می‌کنند. یکی دیگر از وظایف این سیستم‌ها انتخاب نوع خروجی (آژیر خطر عمومی، آژیر خطر در جاهای خاص، تماس با مرکز آتش‌نشانی و سایر خروجی‌ها) است.

-4 باطری و تجهیزات تامین نیرو

آشکارسازها انواعی گوناگون دارند و انتخاب هر یک از آنها بستگی به شرایط و نخستین محصول حریق در ماده مورد نظر دارد. زیرا هدف از کاربرد این وسایل اطلاع سریع از وقوع آتش سوزی است. بنابر این باید در انتخاب آشکار ساز به اولین محصول حریق هر ماده توجه داشت.

انواع آشکارسازهای معمول عبارتند از:

-1آشکارسازهای شعله ای (Flame Detector )

 این نوع کاشف ها در برابر ظهور انرژی تشعشعی قابل رویت یا غیر قابل رویت توسط چشم انسان عکس العمل نشان می دهد. همچنین انرژی متصاعد از ذغال سرخ شده یا شعله آتش با شدت کافی سبب فعال شدن آنها می شود. معمولا آنها را بخاطر قدرت عکس العمل سریعشان در نقاطی مانند سکوهای بارگیری و تخلیه مواد نفتی نقاط خطرناک در کارخانجات و مکان هایی که امکان سریع انفجار می رود نصب می نمایند. این وسایل می توانند نسبت به نور مرئی پرتوهای فرو سرخ (IR ) و فرا بنفش (UV ) حساس باشند. کاربرد نور مرئی به عنوان عامل تحریک آشکارساز مشکل است. زیرا برای یک آشکار ساز نور طبیعی و نور حاصل از آتش سوزی تفاوتی نمی کند. آشکارسازها یIR  برای انبارهای مسقف و باز و نیز تعمیرات هواپیما در مناطق رو باز مناسب هستند. آشکارسازهایUV  برای مخازن نگهداری سوخت چاه های حفاری نفت انباره ها و اتاقک اسپری رنگ مناسب است. هرگاه امکان رسوخ دود وجود داشته باشد آشکارسازهای UV  برآشکارسازهایIR  برتری دارند.

 -2آشکارسازهای گازی

این وسایل نسبت به گازهای حاصله از شروع سوختن مواد و یا نسبت به نشت برخی گازها حساس هستند چنانچه مورد اخیر باشد یک وسیله پیشگیری کننده از حریق خواهد بود.

-3آشکارسازهای حرارتی

 این نوع کاشف ها درسال 1860 همراه با آب پاش های خودکار ابداع شده و در اصل می توان گفت آبپاش های خودکار یک نوع کاشف های گرمایی است با به صدا در آوردن سیستم زنگ خبر دهنده همزمان با آن سر آب پاش ها بطور اتوماتیک به پاشیدن آب اقدام می نمایند. کاشف های حرارتی ارزان ترین ا نواع کاشف هاست و امروزه کمتر از آنها استفاده می شود اما برای محیط های کوچک سر بسته که امکان وقوع سریع حریق وجود دارد مناسب هستند. نزدیک سقف ها و روی سقف نصب می شوند. بطور کلی کاشف های حرارتی بر دو نوع اند:

 Fixed Temperature Detectors -1

Rate Of Rise Detectors -2

کاشف حرارتی نوع  fixed این نوع کاشف ها طوری طراحی شده اند که وقتی المنت های عمل کننده در آن به درجه حرارت به خصوص و ثابتی برسد به صدا در آمده و اعلام خطر می نماید.

در مدل Rate حد فعالیت از 130 درجه فارنهایت به بالا است. المنت های عمل کننده در این نوع کاشف ها ممکن است بصورت فیوزی ساخته شود که این فیوز آلیاژی است از جنس بیسموت سرب قلع وکادمیم که به سرعت در درجه حرارتی که از قبل معین و تنظیم می نمایند ذوب شود.

-4آشکارسازهای حساس به دود

این آشکارساز به گونه ای ساخته شده که در شرایط نرمال، پرتوهای نور از جلوی دتکتور عبور کرده و در سلول های تعبیه شده گیر می افتند. وقتی که ذرات دود نمایان گردید تعدادی نور بوسیله ذرات دود متفرق گشته در نتیجه توسط دیود حسگر دریافت می شوند و سپس سبب به کار افتادن دتکتور شده و با ارسال علایم به مرکز کنترل یا دستگاه مرکزی ، وقوع حریق را اعلام می کنند.